- 2003
- 1996
- 1992
- 1986
- 1973
- 1969
- 1965
- 1962
- 1959
- 1953
- 1949
- 1945
- 1944
- 1942
- 1940
- 1939
- 1938
- 1923
- 1919
- 1917
- 1916
- 1914
- 1913
- 1912
- 1911
- 1902
- 1900
- 1898
- 1896
- 1893
- 1892
- 1889
- 1888
- 1887
- 1885
- 1884
- 1883
- 1882
- 1880
- 1877
- 1876
- 1875
- 1874
- 1871
- 1870
- 1869
- 1868
- 1867
- 1865
- 1863
- 1860
- 1858
- 1857
- 1853
- 1851
- 1849
- 1841
- 1838
- 1837
- 1834
- 1831
- 1830
- 1828
- 1826
- 1818
- 1814
- 1811
- 1809
- 1797
- 1794
- 1787
- 1783
- 1778
- 1772
- 1771
- 1766
- 1761
- 1755
- 1750
- 1749
- 1735
- 1730
- 1726
- 1725
- 1723
- 1718
- 1703
- 1694
- 1685
- 1683
- 1676
- 1672
- 1667
- 1664
- 1661
- 1660
- 1655
- 1650
- 1649
- 1647
- 1644
- 1643
- 1640
- 1634
- 1632
- 1630
- 1624
- 1621
- 1619
- 1617
- 1612
- 1611
- 1600
- 1593
- 1591
- 1586
- 1583
- 1578
- 1575
- 1574
- 1570
- 1568
- 1562
- 1560
- 1550
- 1548
- 1545
- 1540
- 1535
- 1529
- 1528
- 1508
- 1500
- 1483
- 1477
- 1472
- 1470
- 1466
- 1462
- 1459
- 1455
- 1454
- 1450
- 1442
- 1434
- 1433
- 1419
- 1410
- 1401
- 1400
- 1391
- 1388
- 1384
- 1383
- 1379
- 1375
- 1374
- 1361
- 1359
- 1350
- 1349
- 1340
- 1335
- 1334
- 1300
- 1250
- 1249
- 1230
- 1225
- 1220
- 1200
- 1198
- 1150
- 1130
- 1040
- 1027
- 1000
- 990
- 961
- 895
- 882
- 835
- 800
- 768
- 742
- 703
- 300
- 293
- 250
- 200
- 196
- 0
- -50
- -600
IJzerovens
In Heeten (ongeveer 10 kilometer ten noord-oosten van Deventer) zijn ruim 1000 veldovens gevonden waar grootschalig ijzer geproduceerd is.
Stadsmuren
Omstreeks 1200 kreeg Deventer zijn eerste stenen stadsmuur. Rond 1360 was die muur om de stad verdubbeld. Als de poorten dicht waren, kon je de stad niet in of uit. Dat was ook de bedoeling, want het was niet veilig buiten de muren van de stad. De muren gaven ook bescherming in tijden van oorlog.
Gilden
Kooplieden ontdekten al vroeg dat het handig was, als ze elkaar gingen helpen. Zo ontstonden er een soort verenigingen van kooplieden. We noemen deze verenigingen gilden. Ook andere mensen, die een zelfde beroep uitoefenden, gingen zulke gilden oprichten.
Platbodem
Over de Schipbeek voeren schepen met platte bodems, zodat ze ook in ondiep water konden varen.
Stokvis
Stokvis is hard gedroogde, gezouten vis. De Deventenaren handelden daar vroeger veel in. Daarom worden Deventenaren wel 'stokvissen' genoemd.
Pothoofd
Het Pothoofd, een deel van IJsselkade, is een belangrijke plaats voor schepen om aan te meren.
Zuivelfabriek Bathmen
In en om de stad ontstonden in het begin van de twintigste eeuw verschillende coöperatieve zuivelfabrieken, zoals de fabriek in Bathmen.
Schonenvaarders
Kooplieden die op het Zweedse schiereiland Schonen voeren hadden een eigen gilde, het Schonenvaardersgilde.
Badorfpot
Deze pot is genoemd naar de plaats van herkomst: Badorf in de omgeving van Keulen. Van de achtste tot de tiende eeuw werden dit soort potten op grote schaal uitgevoerd, tot in Zweden toe. Behalve in Deventer zijn ze ook in Dorestad aangetroffen. Deventer en Dorestad waren in die tijd al belangrijke handelsnederzettingen.
Stadshaven
Waar nu de oprit van de Wilhelminabrug is, lag vroeger de stadshaven van Deventer.
Tufsteen
Tufsteen is een vulkanisch gesteente, dat in de Middeleeuwen vaak gebruikt werd als bouwmateriaal. Het is vrij gemakkelijk te bewerken. Tufsteen werd vooral veel gewonnen in de Eifel in Duitsland. Veel tufsteen werd via de Rijn en de IJssel naar Deventer vervoerd, waar het werd verhandeld.
Koopmansgilderol
In Deventer is een oude rol perkament bewaard gebleven, waarop de namen van de leden van het koopmansgilde geschreven staan.
Koggeschip
In de tijd van de Hanze werden producten over zee vervoerd in koggeschepen. Dat is een type boot met één groot rechthoekig zeil en veel laadruimte.
Stadsbrand van 1334
In 1235 deed zich een grote stadsbrand voor. Honderd jaar later deed zich opnieuw een grote stadsbrand voor. Op zaterdag 21 juli van dat jaar werd de bevolking van Deventer opgeschrikt door een zeer felle brand. In enkele uren brandde tweederde deel van de stad tot de grond toe af.
Bergenvaarders
Deventer kooplieden, die handel dreven met de Noorse stad Bergen verenigden zich in de veertiende eeuw in het Bergenvaardersgilde. Hun belangrijkste handelswaar was de stokvis. Stokvis id de naam voor kabeljauw, die aan stokken te drogen hing. De handel in stokvis was zo belangrijk, dat sommige kooplieden zelfs gedurende langere tijden in Bergen woonden.
Hanzegevels
De huizen op de hoek Boterstraat/Brink stammen uit het eind van de vijftiende eeuw. De bouwstijl wordt laat-gotisch genoemd. De huizen hebben topgevels vóór en achter met daartussen een zadeldak. In de gevels aan de kant van de Boterstraat zie je op de eerste en tweede verdieping fraaie korfbogen.
Maatmes
Om de rust te waarborgen binnen de stadsmuren van Deventer, met name tijdens de jaarmarkten, werden binnenkomers bij de stadspoorten gecontroleerd. Ook werd het tolgeld geïnd. Ongewenste personen kwamen de stad niet in en meegenomen messen mochten slechts een maximale lengte hebben.
Houtmarkt
De naam Houtmarkt herinnert nog aan de plek waar in 1472 een aparte houthaven met houtopslag ontstond bij de monding van de Schipbeek. Op die plaats ontstond een stapelmarkt voor hout. Hout kon daar worden opgeslagen om vroeger of later te worden verkocht of te worden doorgevoerd.
Boekdrukkers
Deventer is nog steeds een boekenstad. Er hebben zich hier in de loop der tijd veel drukkerijen gevestigd. Dat begon al tegen het eind van de vijftiende eeuw. Het oudst bekende gedrukte boek in Deventer stamt uit 1477 en is gedrukt door de boekdrukker Richard Paffraedt, die vanuit Keulen naar Deventer was gekomen.
Hijskraan en de Kranensteeg
Tussen de Noordenbergstraat en de IJssel is er een smalle steeg met de naam Kranensteeg. Ter hoogte van deze steeg stond aan de kade van de rivier een hijskraan.
Kademuur
Rond 1550 liet het stadsbestuur ter hoogte van de Welle en Onder de Linden een kademuur van baksteen optrekken. De muur werd bekleed met zandsteenplaten. In de muur zaten vier trappen naar het water. In 1558 werd ter hoogte van de huidige Graaf van Burenstraat het bastion Graaf van Buren gebouwd om de brug over de IJssel te kunnen beschermen.
Drie Haringen
Aan de Brink, achter De Waag, ligt het pand De Drie Haringen. Dit pand is een van de belangrijkste en mooiste zestiende eeuwse koopmanshuizen die in Nederland bewaard zijn gebleven. Het huis, in Vlaamse renaissancestijl, werd in 1575 gebouwd door Herbert Dapper, een rijke haringkoopman.
Koekbakkers
In de zeventiende eeuw groeide het aantal bakkers dat zich in Deventer vestigde. Er was veel behoefte aan bakkers omdat, behalve de Deventenaren zelf, ook de vele ingekwartierde soldaten en hun gezinnen van brood moesten worden voorzien. Veel van de Deventer bakkers waren ook koekbakker.
Bussink Koek
Deventer wordt de Koekstad genoemd, omdat er vanouds veel koekbakkerijen waren. Tegenwoordig is alleen nog Deventerkoek van Bussink te koop.
Gelders-Overijsselse gevel
Dit huis staat in de Rijkmanstraat, nummer 13. In Deventer vind je nogal wat huizen met een Gelders-Overijsselse gevel. Deze bouwstijl komt voor in oude steden in Oost Nederland. Deze manier van bouwen past in de stijl van de late gotiek en de renaissance.
Nijverheid in de zeventiende eeuw
Na het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) was de rol van Deventer als belangrijke handelsstad grotendeels uitgespeeld. Steden in het westen van de Republiek der Verenigde Nederlanden namen deze rol van Deventer over, vooral Amsterdam. Deventer had bovendien de pech dat de handel met de Duitse gebieden ernstig te leiden had door de oorlogen daar.
Majolica aardewerk
Deze schotel en kom bevinden zich in het Historisch Museum Deventer in de Waag. Majolica is de naam van een grof en bros soort aardewerk met een bont gekleurde beschildering. Het woord is afgeleid van het Spaanse Mallorca. Dit eiland was in de Middeleeuwen het centrum voor dit soort aardewerk.
Stadsboerderij
Dit huis in de Walstraat stamt uit 1630 en was vroeger een boerderij. Deventer heeft nog lange tijd een aantal stadsboerderijen gekend in de Roggestraat, de Walstraat en de Golstraat. Vanwege de onveiligheid op het platteland zochten boeren een veilig onderkomen binnen de stadsmuren.
Gildenborden
Gilden waren een soort verenigingen van mensen met hetzelfde ambacht. Ze ontstonden al in de Middeleeuwen. Zo bestonden er in Deventer bijvoorbeeld een smedengilde, een bakkersgilde, een kuipersgilde (makers van kuipen of tonnen), een kramersgilde (kooplui), een bouwliedengilde (boeren) en een slijtersgilde (verkopers van drank).
Gildenbeker
In de zeventiende eeuw hadden de Deventer edelsmeden voldoende werk. Hoogtepunt van de edelsmeedkunst waren de bekers die voor de gilden gemaakt zijn.
Muntentoren
Dit gebouw heet de Muntentoren omdat het van 1685 tot 1708 in gebruik is geweest als werkplaats van de Deventer muntmeesters, die er de stedelijke munt sloegen. Peter Sluysken was de laatste en de bekendste muntmeester van Deventer. Daarvóór was het waarschijnlijk een pakhuis.
Industriestad in wording
Deventer kende in de achttiende eeuw nog een groot aantal koopmansfamilies. Enkele daarvan zien we als vroege industriëlen terug: Hendrik Lindeman met zijn IJzermolen, de drukkerij van Jan de Lange, de textielonderneming van Hendrik Jan Ankersmit en de oliemolen van Gerrit van der Lande.
Familie Schimmelpenninck
Op de grafzerk van Gerrit Schimmelpenninck in de Bergkerk komt dit familiewapen voor. Het bevat twee gekruiste sleutels, omlijst door bladversieringen. Boven het schild een gevleugelde helm met daarin opnieuw twee gekruiste sleutels. Onderaan de Latijnse spreuk: HONOS ANTE DIVITIAS.
tabaksindustrie
Al in de achttiende eeuw werden er in Deventer tabaksbedrijfjes opgericht. Het waren tabakskerverijen, waar ruwe tabaksbladeren werden versneden. Later zijn er ook sigarenfabrieken opgericht. De laatste sloot haar deuren in 1953.
IJzermolen van Hendrik Lindeman
Deze gevelsteen (in de muur naast het huis Bergpoortstraat 20) herinnert aan de oude ijzermolen uit 1755 die hier gestaan heeft. In 1749 pachtte Hendrik Lindeman de oude stadswatermolen aan de haven. Hij maakte er een “iesermölle” (ijzermolen) van door die molen uit te breiden met een hoogoven, een gieterij, werkplaatsen en voorraadschuren.
Drukkerij De Lange
Drukkerijen waren er in de Deventer drukkerstad al sinds de vijftiende eeuw. In 1738 kwam Jan de Lange als meesterknecht in dienst bij de stadsdrukker. Hij begon al snel voor zichzelf in de Grote Overstraat en verhuisde later met zijn bedrijf naar de Brink.
Smyrnatapijten
In de Ridderzaal in Den Haag heeft heel lang een 'Deventer tapijt' gelegen. Deventer was bekend om de Smyrnatapijten die hier werden gemaakt.
Tapijtfabrieken
De eerste tapijtfabriek in Deventer stamt uit 1797. In dat jaar begonnen Birnie en Sauret op de hoek Nieuwstraat/Smedenstraat een tapijt- en zeildoekfabriek.
Senzora, zeep en snoep
Senzora is een fabriek die al heel lang in Deventer bestaat. Ze maken er tegenwoordig zeep, maar ook pepermuntjes en zoete suikerhartjes.
IJzergieterij Nering Bögel
In 1826 kocht Johan Laurents Nering Bögel de Deventer ijzermolen, die in 1755 door Hendrik Lindeman was gebouwd. Na een paar jaar liet Nering Bögel een stoommachine en nieuwe luchtpompen plaatsen. De aanblazing in de oven werd daardoor groter en zo kon er meer ijzer gemaakt worden.
Koffiebranderij K. ten Have
In Deventer wordt er al sinds 1828 door de firma Ten Have koffie gebrand. Ten Have koffie is ook nu nog te koop. De fabriek staat alleen niet meer op de Brink. Langetijd was daar de koffie te ruiken als in de fabriek koffie gebrand werd.
Pakhuis Bergstraat
Noury & Van der Lande is een grote fabriek geweest in Deventer. De vestiging in de stad van Akzo is daar nog een restant van.
Noury en van der Lande Meelfabriek
Rond 1920 was de meelfabriek van Noury & Van der Lande het grootste bedrijf van Deventer. Wat begonnen was als een meel- en oliefabriekje groeide uit tot een grote chemische industrie met vestigingen in andere plaatsen in Nederland en in het buitenland.
Gasfabriek
In het midden van de negentiende eeuw kreeg Deventer een gasfabriek. Dat gas werd gebruikt om stadsgas te maken.
Raambuurt
De Raambuurt is tegenwoordig een oude woonwijk aan de rand van de binnenstad van Deventer. Het was vroeger het eerste industriegebied van de stad. Dat is nog steeds wel te zien aan de huizen die er staan.
Ankersmit, textielfabriek
Aan het eind van de negentiende eeuw ontstaat er ook in Deventer, net als in Twente, textielindustrie.
Bolwerksmolen
De bolwerksmolen is een houtzaagmolen uit 1863. Het is de laatste molen die in Deventer gebouwd is. Hij staat aan de voet van de Wilhelminabrug, vanuit de stad gezien aan de overkant van de IJssel.
Vleeswarenfabrieken
Deventer ligt midden in een groot landbouw- en veeteeltgebied. Deventer had daarom ook lange tijd een belangrijke veemarkt. Geen wonder dat er dus in en rond de stad veel vleeswarenfabrieken waren.
Station Staatsspoor
De binnenstad van Deventer kende vroeger twee spoorwegstations. Op de plek van het huidige station stond het gebouw van de spoorwegmaatschappij Staats Spoor (SS).
Bierbrouwerij DAVO
Aan het eind van de negentiende eeuw was er in de stad een grote bierbrouwerij. Ze maakten daar bier onder de naam Davobier. De brouwerij is al aan het begin van de twintigste eeuw gesloten, maar tegenwoordig is er weer Davobier te koop.
DAIM-fabriek
Veel fabrieken ontstonden in de negentiende eeuw midden in de oude binnenstad. Zo ook de fabriek van de DAIM tussen de Golstraat, Walstraat en Roggestraat.
Burgers Rijwielfabriek
Dit is een van de eerste fietsen die gemaakt zijn in de fietsenfabriek van Burgers in Deventer.
Fiets van Burgers
Dit is een van de eerste fietsen gemaakt in de fabriek van Burgers. Een fiets werd toen nog ‘vélocipède’ genoemd. De eerste vélocipèdes werden door de smid Hendricus Burgers gemaakt in een gehuurde woning ’Achter den Broederen’.
Molen
De stad Deventer kende vroeger vele tientallen molens. Ze stonden vaak op hogere gebieden, zodat ze de wind goed konden 'vangen' in hun wieken. Op het molenbolwerk aan de noordkant van de binnenstad stonden vanaf de veertiende eeuw molens. De molens
Help U Zelven
In 1871 werd de werkliedenvereniging ´Help U Zelven´ opgericht. De vereniging stelde zich ten doel om de opleiding en de arbeidsomstandigheden van de arbeiders te verbeteren (´het verbeteren van het lot van den werkman´). De vereniging had eerst een gebouw in de Papenstraat en vanaf 1902 een nieuw gebouw aan de Diepenveenseweg.
Senzorafabriek
In 1876 begon Antonie Johannes Schoemaker een kruidenierszaak op de hoek van de Papenstraat. In 1908 begon hij in de Bruynsteeg in het Noordenbergkwartier een zeepfabriek en koffiebranderij. Om verder uit te kunnen breiden vestigde het familiebedrijf zich in 1916 aan de Raamstraat in de Raambuurt.
Steenfabrieken
Na de grote stadsbrand van 1334 ontstond er behoefte aan stenen en werden er langs de IJssel steenovens geplaatst. Van Wilp tot en met de Duursche Waarden stonden er dertien, waarvan zes in de onmiddellijke omgeving van Deventer. Tegenwoordig is er niet één meer van over.
Mulock Houwer, A.J.
Van 1883 tot 1900 was Jan Anthonis Mulock Houwer stads-bouwmeester van Deventer. Mulock Houwer ontwierp een aantal belangrijke gebouwen of bouwwerken, die nog steeds een sieraad vormen voor de stad: * de watertoren * de Synagoge aan de Golstraat * de Botermarkt * de Wilhelminafontein Hij bouwde ook een kerk (Gereformeerde kerk in de Graaf van Burenstraat) en een school (de huidige Deventer Leerschool in de Brinkpoortstraat).
Eendrachtstraat
Toen in 1871 de vestingwet werd afgeschaft kon er begonnen worden met het bouwen van huizen buiten de stadswallen. Er was een grote behoefte aan arbeiderswoningen i.v.m. de groeiende industrie. Zo ontstonden er nieuwe wijken met arbeiderswoningen in de Voorstad.
Industriespoor
Deventer kende een eigen industriespoor. Het netwerk van die spoorlijnen liep dwars door de stad. Er waren verschillende fabrieken op het industrieterrein die een spoorverbinding hadden.
Station HIJSM
De Hollandse IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM) was een van de twee spoorwegmaatschappijen die op Deventer reed. De HIJSM had een eigen station, waar nu het viaduct aan de Brinkgreverweg is.
Auping matrassenfabriek
In 1888 kreeg smid Johannes Auping een bijzondere opdracht. De directeur van het Sint Geertruiden Gasthuis vroeg hem of hij een bed zou kunnen maken dat geschikter zou zijn voor een betere gezondheid van zijn patiënten. Auping bedacht een bedbodem met gedraaide en in elkaar gevlochten ijzerdraden, die in een ijzeren raamwerk werden gespannen.
Kluwer Uitgeverij
De naam Kluwer is in Deventer sinds 1889 bekend. In dat jaar kwam onderwijzer en boekhandelaar Aebele Kluwer naar Deventer om hier aan de Singel een uitgeverij te beginnen. Hij begon in 1898 met het uitgeven van het nieuws- en advertentieblad 'Vraag en aanbod', dat een groot succes werd.
Thomassen & Drijver blikfabriek
Omdat veel Deventer fabrieken hun producten in blik wilden verpakken begon Johan Hendrik Ankersmit in 1919 aan de Molenstraat een blikfabriekje. Zijn twee schoonzonen Thomas Thomassen en Frits Drijver werkten mee in de leiding van het bedrijf. Naar hen werd de fabriek genoemd toen het in 1934 verhuisde naar de Veenweg, waar de fabriek zich sterk uitbreidde.
Rampjaar 1965
Tot het midden van de jaren zestig van de twintigste eeuw was Deventer een belangrijke industriestad met veel bekende familiebedrijven, zoals Nering Bögel, Ankersmit, Noury & Van der Lande, Thomassen & Drijver, Bussink, Burgers, Hunink, enz.